مردم شناسی فرهنگی در ایران                    استاد: جناب آقای مهندس ابراهیم جوادی

انسان شناسی : onthropoLogy  آنترووپلوژی  کانت در ابتدای قرن نوزدهم رساله ای درباره انسان  می نویسد :

انواع انسان شناسی :

1-   انسان شناسی یا کالبد شناسی : به بررسی انسان از نظر نژاد ، استخوان بندی ، بررسی فسل انسان و بررسی تغییرات در کالبد انسان تاکنون می پردازد.

2-   انسان شناسی اجتماعی : به بررسی مراسم ، رسوم ، عادات ، باورها و ... انسان در اجتماع توجه دارد.

3-   انسان شناسی فرهنگی : همان مردم شناسی فرهنگی EtnoLogy   اتنولوژی ؛ به مطالعه و بررسی ظهور ، تحول و تاثیر فرهنگ بر اقوام می پردازد.

4-   جامعه شناسی : مطالعه نهادها ، ساختارها و روابط اجتماعی در جامعه بشری توجه دارد.

برای شناخت یک علم 4 مفهوم یا عنصر را باید به آن برسیم :

1-   زبان تخصصی هر علم  2- بینش  3- روش : میدانی و ...  4- قلمرو مسائل.

اصول علم تحقیق :

در ابتدا برای بررسی اصول علم تحقیق ، در خصوی معرفی یک تحقیق از دکتر محمود اکرامی بنام : مردم شناسی اصطلاحات خودمانی ( مردم شناسی اصطلاحات خفن) می پردازیم :

این تحقیق را در سال 1383 از میان 867 جوان مشهدی در سنین بین 18 تا 28 سال انجام داد. در مقدمه کتاب هدف از تحقیق را بیان می کند : 1- آسیب شناختی فرهنگی. 2- شناخت پدیده فرهنگی  و می گوید من از اصطلاحات خودمانی استفاده کردم این کتاب 311 صفحه و ناشر نشر ایوار مشهد می باشد.

فصل اول : کلیات پژوهش : 1- بیان مسئله. 2- اهداف. 3- تئوری.

فصل دوم : پیشینه و ادبیات پژوهشی ( روش میدانی) و از پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده استفاده می کند.

فصل چهارم : یافته های تحقیق ( توضیحات). سوالات خود را مطرح می کند :

- اصطلاحات و واژگان خودمانی رایج در بین جوانان کدام است؟ ( قریب 130 صفحه در این رابطه نوشته و 1820 وازه را در آورده است. مثل آلمان : منظور نازی اباد تهران –  طرف را از نمازجمعه آوردند : منظور زندان و بی گناه به زندان رفت- اسکی موز – بی بی سی – پارس خودرو : سگی که پارس می کند – جیب چون بانک- چای پاسبان دیده- چهار عمل اصلی : هروئین، تریاک، هشیش، شیشه- پاکستان : حمام- خانه امید : زندان – روبانده : آماده حرکت- شاسی : قد- علی پروین : همیشه کل می خوریم مقسر چیز دیگه بوده!- قصاب باسواد- کیمیای سعادت : زور، زر و تزویر- هندی بازی : گریه و زاری  - و ....

- اصطلاحاتی که بیشترین معادل را دارندکدام هستند؟ مثلا حماقت- اظهار محبت بیشترین فراوانی را دارد.

- دلایل استفاده از این واژگان چیست؟ پنهان کاری- ابراز صمیمیت و... مثلا  بندکفشتم یعنی خیلی علاقمندتم.

- کانال های تولید این اصطلاحات جوانان کدامند؟ گروهها و باندهایی که کار قاچاق دارند- سربازخانه ها- خوابگاههای دانشجویی- قهوه خانه ها و...

- در چه محیط هایی این واژگان بیشتر رایج است؟

- این اصطلاحات از کدام حوزه ها به خرده فرهنگ جوانان رسوخ کرده است؟

الف حوزه های علم. ب) حوزه های شغلی.

- نتیجه گیری : مفهومی است بنام شکاف نسلی. این شکاف نسلی در نتیجه عدم اعتماد جوانان به پدران و مادران پدید آمده است.

مارگارت مید

مارگارت مید می گوید در هر جامعه که وارد می شوید سه نسل را باید در نظر داشته باشید : 1- نسل پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها. 2- نسل پدران و مادران. 3- نسل پسران و دختران و نوه ها

·        شکاف نسلی اولین بار در دهه 60 میلادی در آمریکا مطالعه و پیدا شد.

شاخصه های کار علمی :

1-   روش مند است.  2- نظریه محور است.  3- مسئله مدار است. ( طرح مسئله- حل مسئله- پیشگویی و پیش داوری- به موانع اشاره می کند مثل موانع فرهنگی و... )

 

 

 

برای شناخت کامل علم مردم شناسی فرهنگی 4 حوزه اصلی این علم لازم است :

1-  زبان : منظور زبان علمی است و زبان علمی اصطلاحات ویژه خودش را دارد.

فرق بین زبان علمی و زبان عامیانه چیست؟

2-  بینش :  الف) مردم شناسی مقایسه گراست ( حال را با گذشته مقایسه می کند- این روستا را با روستای دیگر مقایسه می کند).   ب) کل گراست. ( همه ابعاد یک پدیده را بررسی می کند).   ج) مبتنی بر مردم نگاری و تک نگاری است.

3-  متد Method  ( روش) : از روش میدانی استفاده می کند و مهمترین روش مشاهده همراه با مشارکت است.

4-  قلمرو مسائل : پدیده های فرهنگی جامعه ایران.

مردم شناس کیست ؟ کار مردم شناسی چیست؟ - تعاریف

هدف مردم شناسی : هدف مردم شناسی مطالعه فرهنگ است در اقوام.

شناخت مردم شناسی فرهنگی با توجه به مقایسه با : ا- توریست و مسافر 2- کارآگاه پلیس 3- نانوا و خباز.

1-  توریست و مسافر قصد لذت بردن و تفریح از سفر را دارند. اما مردم شناس وظیفه اش شناخت + تحلیل است. پس یک مردم شناس فرهنگی علاوه بر مسافر و توریست بودن به کار شناخت پدیده های فرهنگی + تجزیه و تحلیل  هم دست می یابد.

2-  کارگاه پلیس : مردم شناس فرهنگی مثل کارآگاه پلیس که یک صحنه وقوع حادثه  و یا واقعه را بررسی می کند و به انواع چرا ها پاسخ می دهد و یا برایش پاسخ پیرا می کند ، یک مردم شناس می رود هم همین کار را انجام می دهد. برای مثال یک مردم شناس می رود بعد از سونامی ژاپن را بررسی می کند و می بیند مردم به مغازه ها حمله نکردند، مغازه دار اجناس را با قیمت مناسب عرضه می نمود ، مردم بدون آنکه هجوم بیاورند صف می ایستادند و اجناس مورد نیاز را می خریدند و...

3-   نانوا و خباز : مردم شناس فرهنگی مثل نانوا با یک پدیده فرهگی که بصورت خام و بکر وجود دارد با آن بصورت علمی و روشمند برخورد می کند و آن را به شناسایی ، تحلیل و تبیین قرار می دهد.

مردم شناس فرهنگی کیست؟ مردم شناس فرهنگی کسی است که به شناخت و تحلیل پدیده های فرهنگی پرداخته و چرایی آنان را مورد کاوش قرار می دهد.

·        کار یک مردم شناس فرهنگی چیست؟

1-   حساس کردن واژه ها ( پدیده های فرهنگی )

2-   مفهوم سازی – مطرح کردن تقابل.

 لوئی اشترواس (مردم شناس) : جوامع را به دو دسته تقسیم می کند : 1- جوامع سرد   2- جوامع گرم

دورکیم ( مردم شناس) : مردم شناسی را به دو گونه بیان می کند: 1- انسجام مکانیکی: در جایی که مثلا پدر نجار یانانوا و ... بوده پسر نجار یا نانوا و ... می شود. 2- انسجام اورگانیک : در جایی است که افراد به هم شریک نیستند.

کتاب اتول نامه ( فرهنگ شناسی ماشین نوشته های ایرانی) از آقای سیدجمال هادیان زواره

وی از سال 1279 که ماشین به ایران آمد تا عصر حاضر تمام  ماشین نوشته ها را جمع آوری و 8  سال تلاش کرد و 3000 واژه ماشین نوشته ها را جمع کرد.

تعدادی از این ماشین نوشته ها شامل : دست بزن خیانت نکن- فرزند کمتر همسر بیشتر- روی ماشین های کوچک : سالار قلبم تریکی ، حالاکه هرکی هرکیه ما هم ماکسیماییم ، من هم یک روزی بزرگ می شوم- کاش می شد سرنوشت را از سر نوشت- سرعت را من تعیین می کنم- دریای غم اردک ندارد- پشت ماشین خاور : دیشب خاب دیدم تریلی شدم و 30 تن بار زدم! - پشت ماشین فاضلاب : نگاه نکن به کارم بدبخت روزگارم- زندگی بدون عشق مثل تومان بدون کش است.

-       در سال 2010 در انگلستان 800 ماشین را اجاره کرده بودند تا جمله : 

  you  can  be  good  without  god  را نوشتند

و یا  ther`s  probably  no  god    را نوشتند.

تحقیق در مورد فرهنگ فولکلور  FoLkLore

این کتاب دارای 8 بخش است :

1-   آغاز نامه تاریخچه اولین اتومبیل- اولین راننده مرد و...

2-   نیایش نامه : مثل  OnLy   GOD 

3-   عشق نامه

4-   طنز نامه : مثل ؛ ژیان میازار موری که دانه کش است که جان دارد و جان شیرین خوش است.

و وقتی جلو میزند پشتش نوشته : فلفل نبین چه ریزه ....

5-   شورنامه

6-   پند نامه

7-   گله نامه

8-   فرنگی

تعاریف مردم شناسی :

ایوان نس پریچارد : مردم شناسی علمی است که هرجامعه ای را با مجموعه آثارش مورد مطالعه قرار می دهد. مطالعه مردم شناسی تمامی تمامی جنبه های مختلف یک جمعیت و یا یک پدیده فرهنگی را مورد مطالعه قرار می دهد.

پیر بسنیه : مردم شناسی در حیطه های مختلفی کار می کند حیطه اول : مطالعه در مورد ایلات ، عشایر و قبایل  - حیطه دوم : جوامع کوچک روستایی بصورت همه جانبه   - حیطه سوم : مطالعه یک شهر کوچک یا یک محله از یک شهر بزرگ.   – حیطه چهارم : مطالعه یک قشر معین از یک جامعه.

مردم شناسی علمی است که پدیده های فرهنگی یک جامعه معین را مورد مطالعه قرار می دهد.

فرق بین مردم شناسی و مردم نگاری چیست؟

مردم شناسی و مردم نگاری در امتداد یکدیگرند ، مردم نگاری فقط در جهت توصیف کارمی کند و به چراها و تحلیل کاری ندارد و فقط ثبت صورت می گیرد یعنی وقتی در حیطه توصیف کار می کنیم در حال مردم نگاری هستیم و چون از توصیف خارج شدیم و به تحلیل و چراها پرداختیم مردم شناسی انجام می دهیم.

فرق بین مردم نگاری و تک نگاری چیست؟ مونو گرافی که ترجمه آن تک نگاری است یکی از شیوه هایی است که در روش ژرفا نگر برای مطالعه جوامع محدود مورد استفاده قرار می گیرد. تک نگاری توصیفی است ژرف و همه جانبه از یک ده ، خانواده ، یک طایفه ،  شخص (بیوگرافی) و یا یک واحد اجتماعی.

مونوگرافی یا تک نگاری یکی از مهمترین روشهای پژوهشی در مطالبات مردم نگاری است.

مردم شناسی   EtnnoLogy

 

مردم نگاری   Etnography

 

تک نگاری   Monography

در مردم شناسی تحلیل + تبیین + چرایی با هم جمع شده اند.

مردم شناسی چنان به مردم نگاری وابسته است که امکان تفکیک بین آنها دشوار است. مردم نگاری عبارت است از مطالعه دقیق و همه جانبه تظاهرات مادی و غیر مادی فعالیت های انسانی در جامعه ای محدود که می توان آن را مطالعه توصیفی پدیده های فرهنگی جامعه نامید.کار مردم نگاری تهیه تک نگاری و گزارش های نسبتا کامل از همه مسائل مربوط به یک واحد اجتماعی است و در مرم شناسی با روش مقایسه ای و ترکیب آنها به نتیجه گیری کلی می رسد.

مُد : فرانسوی Mode  - انگلیسی   Fashion   فاشن

موضوع ( طرح تحقیق) : در مورد مُد چه اهدافی را تعقیب می کنیم؟ - چه سوالاتی مطرح است؟

( تحقیق بصورت پهنا نگر یا ژرفا نگر مطرح می شود.) مد چیست؟ - گستره مد؟ - ریشه و حد مد گرایی؟ - انواع مد؟  سپس یک مد خاص را مورد بررسی و در انتها به تحلیل و نتیجه گیری انجام می شود.

مد زمانی که شروع می شود مرگش هم آغاز می شود یعنی دِمده می شود. از سال 1960 به بعد مد و مدگرایی به طرز فزاینده ای زیاد شد.( قبل از 1960 میلادی مد به این شکل زیاد نبود).

 

 

ریشه های مُد : 1- تنوع طلبی و نوگرایی در جوانان

2- رقابت و چشم هم چشمی.

3- همانند سازی ( کمبود شخصیت- حسادت و... ).

4- جلب توجه دیگران.

5- التزام جمع دوستان.

6- تشخّص طلبی.

انواع مد: 1- سخن گفتن- آرایش- لباس- تحصیل و....

ویژگی های تحقیق علمی و اجتماعی :

1-  جستجوی نظم و قاعده.ادامه مطلب